Startschot voor werkzaamheden Warmtenetwerk Antwerpen Noord

bron foto: (c) Port of Antwerp Bruges

Warmtenet met industriële restwarmte

‘Restwarmte’ is warmte die vrijkomt bij een industrieel productieproces. ​ Een warmtenet met restwarmte is een alternatief voor een verwarming op fossiele brandstof. Het bestaat uit een netwerk van goed geïsoleerde ondergrondse leidingen die warm water van de ene plaats (de industrie) naar een andere (industrie en woningen) brengen voor diverse warmtetoepassingen.

Bij Warmtenetwerk Antwerpen Noord gaat het om restwarmte van de draaitrommelovens van Indaver waar industrieel afval thermisch verwerkt wordt. Warmtenetwerk Antwerpen Noord bedient in een eerste fase industriële afnemer Boortmalt die zich op lange termijn engageerde en de warmte in haar bedrijfsproces zal gebruiken. In een tweede fase koppelt Fluvius hier een residentieel netwerk aan, waardoor ook scholen, openbare gebouwen en 3200 gezinnen van twee wijken in het noorden van Antwerpen hun warmtevoorziening kunnen verduurzamen. ​ In totaliteit zal het netwerk een capaciteit hebben van ca. 150 Gwh/jaar. Gezien deze schaalgrootte is het maatschappelijk belang van dit project niet te onderschatten. Dit warmtenet is één van de instrumenten van de Stad Antwerpen om haar stedelijk energiebeleid te realiseren. ​ Het maakt deel uit van een stadsbreed warmtenetprogramma (Roadmap 2030).

Naast de investeringen van elke partner zijn ook bijkomende investeringssubsidies noodzakelijk om het project te doen slagen. Zo kunnen beide netwerken rekenen op Vlaamse subsidies. De Vlaamse overheid stimuleert de recuperatie van industriële restwarmte voor warmtenetwerken.

Warmtenet verlaagt CO2-uitstoot met 80.000 ton per jaar

Het warmtenet wordt uitgevoerd in een gesloten kringloop. De warmte wordt op een temperatuur van ca. 105°C van Indaver naar Boortmalt gebracht, zo’n 10 km verderop in de haven. Boortmalt gebruikt deze warmte in het moutproces. Het afgekoelde water (65°C) vloeit via een tweede pijpleiding terug naar Indaver om hergebruikt te worden. Van het eerste deel van het warmtenet vertrekt er een tweede, zgn. ‘residentieel’ net, naar o.m. sociale woningen, maar ook scholen en openbare gebouwen in de wijken Luchtbal en Rozemaai. Ook hier wordt een gesloten circuit gebruikt zodat geen water verloren gaat. Doordat Boortmalt en de residentiële gebruikers geen fossiele brandstof meer hoeven aan te spreken, wordt een belangrijke besparing van o.m. aardgas gerealiseerd. De transitie van fossiele brandstof naar restwarmte betekent ook een vermindering van CO2-uitstoot met 80.000 ton per jaar (wanneer de volledige capaciteit van het warmtenet zal benut zijn). Dit komt overeen met de jaarlijkse uitstoot van 25 000 Antwerpse gezinnen.

Open access

Bijzonder aan dit netwerk is dat het een ‘open access’ netwerk wordt. Elk bedrijf in de haven dat warmte produceert en/of wil afnemen kan met andere woorden ook in een latere fase nog toetreden. Het leidingennetwerk loopt onder meer langs de terreinen van het zogenaamde ‘Next Gen District’. Port of Antwerp-Bruges wil op deze site bedrijven clusteren die actief zijn in de circulaire economie. Deze bedrijven kunnen op hun beurt restwarmte aanleveren aan of afnemen van het netwerk. Dit is het eerste open access netwerk dat in België gerealiseerd wordt.

Samenwerking met vele partners

Om de meer dan 3200 sociale woningen een klimaatvriendelijke verwarming te bezorgen én de industriële warmteafnemer te faciliteren in zijn duurzaamheidsplannen, werd met tal van partners samengewerkt. Indaver en Port of Antwerp-Bruges bouwen samen het eerste deel van het traject dat warmte zal leveren aan Boortmalt. Fluvius bouwt in opdracht van en in samenwerking met Stad Antwerpen het tweede, residentiële net. Hiervoor werden overeenkomsten afgesloten met o.m. sociale huisvestingsmaatschappij Woonhaven. In december 2021 werden alle overeenkomsten tussen de partners getekend. De werken worden uitgevoerd door de Tijdelijke Maatschap Denys-Visser&Smit Hanab, 2 gespecialiseerde aannemers in duurzaam energietransport.

“Vlaanderen gelooft sterk in de valorisatie van restwarmte en ondersteunt dit actief via de ‘call groene warmte, warmtenetten en restwarmte’”, zegt Jan Jambon, minister-president van de Vlaamse Regering. “Warmtenetwerk Antwerpen Noord is een schoolvoorbeeld waar overtollige warmte nuttig wordt ingezet zowel voor de industrie als voor huishoudens. Dat maakt ons minder afhankelijk van fossiele brandstoffen en brengt ons dichterbij onze klimaatdoelstellingen. Het gaat hier bovendien om een open source netwerk waarop leveranciers én afnemers in de toekomst kunnen aansluiten. Een unicum in Vlaanderen dat alle steun verdient en hopelijk veel navolging krijgt.”

Annick De Ridder, havenschepen van de Stad Antwerpen en voorzitter van de raad van bestuur van Port of Antwerp-Bruges: “Onze haven is dé economische motor van Vlaanderen. Die motor zo sterk, maar ook zo duurzaam mogelijk laten draaien is waar we met de stad én de hele havengemeenschap keihard aan werken. Het verduurzamen van warmte is daar een essentieel onderdeel van. Het warmtenetwerk Antwerpen Noord zorgt voor een jaarlijkse CO2-besparing van 80 000 ton wat overeen komt met de jaarlijkse uitstoot van 25 000 Antwerpse gezinnen, en voorziet tegelijkertijd warmte om gebouwen te verwarmen en proceswarmte voor de industrie te creëren. Kortom, een samenwerking die zowel stad als haven, als de hele regio ten goede komt.”

“We zijn er fier op om als Indaver ons engagement op te nemen om bij te dragen tot het realiseren van de klimaatdoelstellingen, zegt Indaver CEO Paul De Bruycker. “Met het warmtenetwerk Antwerpen Noord zorgen we dat restwarmte uit de verwerking van industriële afvalstoffen efficiënt benut wordt. Onze maatschappij wint dubbel. We maken de industrie in de haven en gezinnen in Antwerpen minder afhankelijk van fossiele brandstoffen en we besparen op de uitstoot van CO2 door de energie uit ons proces maximaal te valoriseren. Voor Indaver is afval geen eindproduct. Het is een bron van grondstoffen en energie. Wij zetten in op projecten om elke joule uit het afval waarde te geven. En dit terwijl we ook een duurzame oplossing bieden voor het afval van onze klanten. Zo tonen we aan dat duurzaam afvalbeheer een essentiële schakel is voor de circulaire economie van vandaag en in de toekomst.”

“Met het Antwerpse stadsbestuur willen we de uitstoot op ons grondgebied halveren tegen 2030. Warmtenetwerk Antwerpen Noord is daarbij van essentieel belang”, zegt Tom Meeuws, schepen van Leefmilieu Antwerpen. “We helpen hiermee zowel gezinnen als industriële afnemers op weg naar klimaatneutraliteit. Door de aansluiting van de sociale woningen op de Luchtbal belichaamt dit netwerk als geen ander de sociale klimaattransitie die we zo belangrijk vinden.”

Tom Ceuppens, directeur Klantendienst bij Fluvius: “Het stadsbreed warmtenet waarvan dit project deel uitmaakt, is uniek in Vlaanderen. De grootste stad van Vlaanderen toont zo aan hoe de klimaat- en energietransitie met steun van Vlaanderen vanuit een globale stedelijke visie aangepakt kan worden. Een warmtenet van deze omvang, met volledig duurzame warmte, is enkel mogelijk door de keuze die de stad heeft gemaakt om dat samen met Fluvius maatschappelijk te bekijken. Bovendien zijn projecten als deze pas haalbaar als er voor alle partijen – warmteproducent, netbeheerder, leverancier én klanten – voldoende zekerheden worden ingebouwd. Op die manier kunnen we als netwerkbeheerder én leverancier de warmteklanten garanderen dat er altijd betaalbare warmte beschikbaar zal zijn.”

Rudy Clé, diensthoofd engineering Woonhaven: “Als sociale huisvestingsmaatschappij werken we graag mee aan oplossingen voor milieu- en energievraagstukken. Door het toekomstige warmtenet in het noorden van de stad ​ kan Woonhaven Antwerpen voor ca. 3.200 gezinnen in Rozemaai en Luchtbal een CO2-vrij verwarmingssysteem garanderen dat betaalbaar en eenvoudig bruikbaar is.”

Yvan Schaepman, CEO van Boortmalt: “Duurzaamheid staat centraal in onze bedrijfsstrategie. We zijn vastbesloten om mee het verschil te maken. We maken werk van een reeks concrete doelstellingen in lijn met onze SBTi 1.5°C verbintenis om onze CO₂ footprint tegen 2030 te halveren. Maar, we gaan nog een stap verder en zijn nu al aan het kijken hoe we onze emissies naar ‘’0’’ kunnen brengen ver voor 2050. We geloven ook in de kracht van samenwerking om deze ambities waar te maken. Dit project past helemaal in deze aanpak en we zijn er bijzonder trots op, omdat Antwerpen onze grootste site is en ons hoofdkantoor hier gevestigd is.”

Tijdelijke Maatschap Denys - Visser & Smit Hanab: “Warmtenetwerk Antwerpen Noord is een project dat wij als specialisten in complexe bouwprojecten en infrastructuurwerken graag zien. ​ In dergelijke projecten vindt u het enthousiasme en de creativiteit van onze medewerkers terug. Dit project past perfect binnen onze doelstelling inzake het meedenken en meebouwen aan duurzame oplossingen in de industriële ontwikkelingen van de noodzakelijke energietransitie ter bescherming van onze planeet.”